Doğru gıdalarla dengeli beslenme vücut sağlığı için olduğu kadar sağlıklı nesillerin devamı için de büyük önem taşıyor. Çocuk sahibi olmak isteyen ancak sperm değerleri sınırda bulunan erkeklerin de baba olma şansını arttırmak amacıyla sıklıkla bitkisel kaynaklara yönelmektedirler. Memorial Şişli Hastanesi Androloji Bölümü’nden Prof. Dr. Mehmet Murat Başar, sperm kalitesi ve canlılığını artırmak için tüketilebilecek besinler hakkında bilgi verdi.
Sorunun yarıdan fazlası erkeklerde
Evli çiftlerin herhangi bir korunma yöntemi olmaksızın bir yıllık düzenli ilişkiye rağmen çocuk sahibi olamamaları kısırlık olarak değerlendirilmektedir. Kısırlık nedenleri incelendiğinde sorunun yüzde 50-60’ı erkek faktörüne bağlıdır. Bu hastaların bir kısmını subfertil olarak değerlendirilen, sperm üretimi bulunan ancak sperm parametreleri sınırda olan hastalar oluşturmaktadır. İnfertilte yakınması olan tüm çiftler mutlaka tam donanımlı merkezlerde IVF uzmanı ve Üroloji/Androloji uzmanı doktorlar tarafından değerlendirilmelidir. Sigara ve alkol gibi genel toksik maddelerden uzak durulması baba olmak isteyen tüm erkekler için genel öneri içinde yer almaktadır. Bununla beraber pek çok bu süreçte babalık şansını artırmak için ek beslenme öneri araştırmaktadır.
Doğadan yardım alabilirsiniz
Erkek kısırlık olgularında sperm hareket ve yapısal bozuklukları önemi yer tutar. Bu durum spermin yapısal bozuklukları yanı sıra sperm üzerine toksik etki gösteren ve ölü sperm hücreleri ve vücudun kendi hücrelerinden salınan ve sperme toksik olan oksidan maddelere bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Pek çok bitki ve sebze içinde bu oksidan maddelerin etkisi ortadan kaldıran anti-oksidan maddeler, sperm hareketini düzenleyen ve enerji kaynağı olarak kullanılan maddeler ve sperm gelişiminde ve yapımında rol alan eser element ve vitaminler bulunmaktadır.
Keçiboynuzu;erkek kısırlığında en yaygın kullanılan bitkisel kaynaklardan biridir. Sperm yumurta etkileşimi sağlayan enzimlerin aktivitesi artıran vitaminler ve çinko içermektedir. Çinko önemli anti-oksidan maddelerden biridir.
Avokado ve kuşkonmaz; enerji kaynağı olarak kullanılan ve aynı zamanda anti-oksidan etkili l'karnitin açısından son derece zengindirler. L karnitin ayrıca balıkta da bol miktarda vardır. Yine enerji kaynağı olarak önem taşıyan L arginin ise yulaf, yer fıstığı, badem, soya fasulyesi, ceviz, süt ürünleri ve kırmızı ette vardır.
Kabak ve ay çekirdeği; çinko ve selenyum gibi eser elementler, anti-oksidan etkili maddeler ve L’arginin açısından zengindirler. Sperm hareket ve sayısını artırıcı etki gösterir. Çinko ve selenyum ayrıca deniz ürünler, süt, badem ve cevizde de bulunmaktadır. Protein eksikliği olanlarda çinko ve selenyum bağırsaklardan emilimi azalır. Diğer taraftan lifli gıdalar çinko ve selenyum emilimini azaltırlar. Bitkisel tedaviler kullanılırken bu zıt etkilere de dikkat etmek gerekir.
Zencefil, karnabahar, ıspanak; İçerdiği çinko bakımından tüketilmesi özellikle tavsiye edilen bitkiler arasında yer almaktadır. Özellikle zencefilin sperm sayısını ve hızını artırdığı bilinmektedir. B6 vitamini içermesi nedeniyle karnabahar tüketimi önemlidir. B6 karnabaharın yanı sıra ıspanak, su teresi, muz, bamya, soğan, brokoli, kabak, karalahana, bezelye ve turpta bulunur.
Turunçgiller; Vitaminler genellikle spermin genetik materyali üzerinde etki yapar. Turunçgillerde yaygın olarak bulunan C vitamini, oksidatif stresi azaltmanın yanı sıra genetik materyalin gelişiminde katkı sağlar.
Fındık fıstık; Folik asit, sinir sistemi oluşumunda önemli rol oynar. Erkeklerde de yine spermin genetik materyalinin olgunlaşmasında önemlidir. Mercimek, badem, fındık, fıstık ve baklagillerde yaygın olarak bulunmaktadır.
Domates ve patates; E vitamini spermleri oksidatif stresten koruyarak hızını artırmanın yanında yumurta içerisine girme oranını yükseltici etki gösterir. E vitamini, domates, fındık, patates ve balık yağında yaygın olarak bulunmaktadır.
Çakşır otu ve demir dikeni; Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yaygın olarak bulunan çakşır otu hormonal mekanizma üzerinde etki yaparak sperm yapımına katkı sağlamaktadır. Bununla birlikte Hindistan’da yetişen ve Hint tıbbında yaygın olarak kullanılan “Demir dikeni” bitkisi testosteron üzerinde arttırıcı etki göstererek, hem cinsel isteği arttırmakta hem de testosteron üzerinden sperm üretimine fayda sağlamaktadır.
Et ürünleri ve sakatat; B12 vitamini DNA sentezi için gereklidir. Bu vitaminde en çok et ürünleri ve sakatatta yaygın olarak bulunmaktadır.
Doğal ürünlerin yanı sıra bu ürünleri içeren ilaçlar da mevcuttur. Bu ilaçlar ve daha bitkisel yöntemler hemen yardımcı üreme yöntemi uygulamak istemeyip bir süre daha spontan gebelik şansını denemek isteyen ve sperm değerlerin normale yakın düzeyde olan hastalar için önerilen bir yaklaşımdır. Diğer taraftan, yardımcı üreme yöntemine başvuran çiftlerde de, laboratuvar ortamında elde edilecek sperm kalitesini arttırmak, spermleri maruz kaldıkları toksik etkilerden arındırmak amacıyla yine bu maddeleri içeren antioksidan ajanlar tedavi amacıyla kullanılmaktadır. Aksi takdirde, azoospermik bir hastada bitkisel maddeler kullanarak sperm elde etmek, hormonal bozukluğu olan bir erkekte bitkisel maddeler ile hormonal bozukluğu tedavi etmek veya inmemiş testis, genetik sorunlar gibi bilinen bir etkene bağlı sperm bozukluğu olan olgularda bitkisel yöntemlerle bu etkeni ortadan kaldırmak söz konusu değildir. Bu ilaçlar veya gıdalar sadece yardımcı araç olarak kullanılabilir bu tür hastalarda.
